Khất thực
Giác Ngộ Ba Vàng đấu tố nhau
Con nhang phật tử cũng làu bàu
Phê bình quán triệt đông kim cổ
Lý luận Lào Miên xuống mãi tàu
Sắc sắc không không thành xỏ lá
Đồng đồng chí chí ván này đau
Còn nghe báo hiếu nghề tu đạo
Khất thực năm nay bại vẫn giàu!
Trong xã hội hiện đại, khi mà mọi thứ đều có thể bị thương mại hóa, ngay cả những giá trị tinh thần như Đạo Phật cũng không còn giữ được vẻ thuần khiết như thuở ban đầu. Một trong những hình ảnh đặc trưng của đời sống tu hành — “khất thực” — đã bị nhìn nhận với một ánh sáng khác trong bài thơ “Khất Thực”, tác phẩm trào phúng thể hiện sự phê phán mạnh mẽ đối với thực trạng sai lệch trong giới tu hành ngày nay. Đặc biệt là trong bối cảnh những sự kiện nổi bật như các tranh cãi tại chùa Ba Vàng, bài thơ này mở ra một cái nhìn phản chiếu về những ngộ nhận, sự giả dối và lợi dụng trong thế giới tâm linh.
1. Khất Thực – Từ Biểu Tượng Thanh Cao đến Lợi Dụng Tâm Linh
Khất thực là một hình ảnh gắn liền với đời sống của người tu hành, đặc biệt trong Phật giáo. Vốn dĩ, hành động này thể hiện sự giản dị và từ bi của người xuất gia, không nặng nề về vật chất, mà chỉ cần một chút lương thực để duy trì sự sống. Thế nhưng, khi “khất thực” trở thành cái mánh khóe để kiếm sống và làm giàu, nó đã mất đi ý nghĩa cao đẹp ban đầu.
Bài thơ “Khất Thực” đã mượn hình ảnh này để phê phán một bộ phận trong giới tu hành, nơi mà những người tu đạo không còn đi khất thực vì những lý tưởng thanh tịnh mà vì mục đích trục lợi. Từ một hành động mang tính từ bi trở thành một hình thức mua bán niềm tin. Câu thơ mở đầu – “Khất thực năm nay bại vẫn giàu!” – có thể xem như một tuyên bố châm biếm mạnh mẽ, cho thấy sự mâu thuẫn giữa lý tưởng tu hành và thực tế mục đích kinh doanh.
2. Tranh Cãi Nội Bộ – Biểu Tượng Cho Sự Mất Thịnh Định
“Giác Ngộ Ba Vàng đấu tố nhau
Con nhang phật tử cũng làu bàu”
Những câu thơ này ám chỉ những cuộc tranh cãi nội bộ giữa các chùa, đặc biệt là sự kiện ồn ào liên quan đến chùa Ba Vàng, nơi từng được nhiều người biết đến qua những màn tuyên truyền mê tín và lợi dụng lòng tin của tín đồ. Tranh cãi, đấu tố không chỉ xảy ra giữa các nhà tu mà còn lan rộng ra trong cộng đồng phật tử, khiến lòng tin vào Phật giáo bị tổn thương. Điều này phản ánh một biểu hiện đáng buồn trong xã hội hiện nay, nơi mà đạo đức bị bẻ cong để phục vụ cho mục tiêu cá nhân.
Khi một tổ chức tôn giáo không còn hướng tới sự hòa hợp, bình đẳng, mà lại chia rẽ và đối đầu, thì không chỉ tín đồ mà cả xã hội đều cảm nhận được sự rạn nứt trong niềm tin.
3. Phê Phán Hình Thức - Lý Thuyết Không Đổi Mới
“Phê bình quán triệt đông kim cổ
Lý luận Lào Miên xuống mãi tàu”
Đây là một phần trong bài thơ phê phán việc sử dụng lý thuyết một cách mơ hồ và thiếu thực tế. Những lời phê phán này không phải là những tư tưởng mới mẻ, sáng tạo, mà là những lý luận cũ kỹ và sáo rỗng, không mang lại giá trị thực tiễn. Những lý thuyết về Phật giáo được đem ra giảng giải một cách hình thức mà không thể đáp ứng được những vấn đề xã hội hiện đại. Việc lấy lý thuyết cũ từ các nước Lào, Miên hay những quan điểm ngoại lai để áp dụng trong thời đại mới là một cách né tránh thực tế và tạo ra một "vỏ bọc" lý thuyết mà thiếu đi sự chuyển biến.
4. Khi Đạo Lý Bị Biến Hình - Từ Giáo Lý Thành Công Cụ
“Sắc sắc không không thành xỏ lá
Đồng đồng chí chí ván này đau”
Câu thơ này mượn triết lý "sắc sắc không không" trong Phật giáo để chỉ sự vô thường và vô ngã, nhưng ở đây lại được mượn để xỏ lá, lừa dối. Đây là cách châm biếm mạnh mẽ của tác giả về việc các giáo lý, nguyên lý đạo đức đã bị bẻ cong, lợi dụng cho mục đích cá nhân. Những người lợi dụng Phật giáo không còn hành xử theo đức độ, mà sử dụng giáo lý như một chiêu trò để thao túng và thu lợi.
Hình ảnh "đồng chí chí" không chỉ là sự chỉ trích việc tinh thần đoàn kết bị thay thế bằng sự vụ lợi, mà còn làm nổi bật sự không trung thực trong các mối quan hệ trong xã hội, nơi mối quan hệ đồng chí, đồng đạo không còn được xây dựng trên nền tảng đạo đức mà trở thành mánh khóe chính trị, kinh doanh.
5. Cuối Cùng – Giáo Lý Cũng Phải Có Lợi Ích
“Còn nghe báo hiếu nghề tu đạo
Khất thực năm nay bại vẫn giàu!”
Kết thúc bài thơ, tác giả một lần nữa nhấn mạnh sự mâu thuẫn trong hành động của những người tu hành. “Báo hiếu” – một hành động tưởng chừng như thiêng liêng và tràn đầy lòng hiếu thảo lại bị biến thành một "nghề" để thu lợi. Dù "bại" (thất bại, bị vạch trần) nhưng vẫn "giàu" — chỉ ra rằng dù có thể bị chỉ trích và lên án, nhưng những người này vẫn tìm cách trục lợi từ niềm tin tôn giáo.
Kết Luận: Niềm Tin Và Đạo Đức Đang Bị Đe Dọa
Bài thơ “Khất Thực” là một bài phê phán mạnh mẽ những bất cập trong giới tu hành hiện nay, khi mà đạo đức, giáo lý, và lý tưởng không còn được coi trọng, mà thay vào đó là sự lợi dụng, thao túng và buôn bán niềm tin. Tác giả đã khéo léo chỉ ra sự biến chất trong tôn giáo, khi đạo đức bị dùng làm công cụ để mang lại lợi ích cá nhân, thay vì phục vụ cho cộng đồng và phát triển tâm linh. Điều này cũng phản ánh một thực tế đáng buồn trong xã hội hiện đại, nơi mà giá trị đạo đức đang dần bị đẩy lùi trước sự lên ngôi của vật chất và lợi ích cá nhân.
Chúng ta cần phải nhìn nhận lại và làm mới niềm tin trong xã hội, để giá trị thực sự của Đạo Phật không bị đánh mất trong những mớ hỗn độn của tham lam và lừa dối.
