Vần reo chi lắm tốn thì giờ
Nảy nay chúng gọi là thơ mới
Các cụ xửa xưa phán lặc cờ
Bút danh: Đá Văn Bèo
Liên hệ: dvb@thoduongluat.com
Chào mừng các bạn trở lại với blog của chúng tôi! Hôm nay, ngày 14 tháng 5 năm 2025, chúng ta sẽ cùng nhau "mổ xẻ" một tác phẩm thơ tứ tuyệt Đường luật vô cùng đặc biệt và thú vị mang tên "Thơ Mới" của tác giả Đá Văn Bèo. Điều làm nên sự độc đáo của bài thơ này chính là việc tác giả đã sử dụng một thể thơ cổ điển, niêm luật chặt chẽ để nói về một phong trào văn học chủ trương phá cách và tự do – phong trào Thơ Mới.
Hãy cùng khám phá những tầng ý nghĩa ẩn sau những vần thơ tưởng chừng đơn giản này nhé!
1. "Thơ Mới" – Một Nhan Đề, Một Thể Thơ Đầy Nghịch Lý
Trước hết, hãy cùng xem lại toàn văn bài thơ:
THƠ MỚI (Thơ Đường Luật - Thể Tứ Tuyệt)
Đặt bút xuống dòng họ bảo thơ /Vần reo chi lắm tốn thì giờ /Nảy nay chúng gọi là thơ mới/ Các cụ xửa xưa phán lặc cờ.
Ngay từ nhan đề và thể loại được ghi chú, người đọc đã có thể cảm nhận một sự "tréo ngoe" đầy chủ ý. "Thơ Mới", vốn là biểu tượng cho sự cách tân, thoát ly khỏi những ràng buộc của thơ cũ, mà ở đây lại được "đóng khung" trong một bài tứ tuyệt Đường luật – vốn là đỉnh cao của sự quy phạm.
Tác giả Đá Văn Bèo, qua bút danh và cả địa chỉ email (thoduongluat.com), dường như ngầm khẳng định sự gắn bó hoặc am hiểu sâu sắc của mình với thơ Đường luật. Vậy, việc chọn hình thức này để nói về "Thơ Mới" mang dụng ý gì?
- Phải chăng là một sự châm biếm nhẹ nhàng đối với cả hai phía: những người cực đoan bảo vệ cái cũ lẫn những người vội vàng tung hô cái mới?
- Hay đây là cách tác giả khẳng định sức sống bền bỉ của thơ Đường, cho thấy nó vẫn có thể chuyên chở những nội dung của thời đại mới?
- Hoặc có lẽ, đây là một góc nhìn đa chiều, ghi lại một thực tế về sự đón nhận của Thơ Mới từ những lăng kính khác nhau.
(Có thể chèn một hình ảnh minh họa về sự đối lập giữa cũ và mới trong văn học. Alt text: Sự đối lập giữa thơ cũ và Thơ Mới trong văn học Việt Nam)
2. "Bóc Tách" Từng Câu Thơ: Những Lời Bình Xưa Và Nay
Hãy cùng đi sâu vào phân tích từng câu thơ để thấy rõ hơn dụng ý của tác giả Đá Văn Bèo:
Câu 1: "Đặt bút xuống dòng họ bảo thơ"
Câu thơ mở đầu bằng một hành động rất đỗi quen thuộc của người làm thơ: "đặt bút xuống dòng". Nhưng ngay lập tức, chủ thể sáng tạo phải đối diện với sự phán xét từ "họ" – những người xung quanh, có thể là công chúng, những người chưa hiểu hoặc không cùng quan điểm. Lời "bảo thơ" ở đây mang sắc thái trung tính, như một sự nhận diện đơn thuần, nhưng cũng là khởi nguồn cho những đánh giá trái chiều sẽ xuất hiện.
Câu 2: "Vần reo chi lắm tốn thì giờ"
Đây chính là lời nhận xét, thậm chí là chê bai trực diện từ "họ". Việc "vần reo" – một đặc trưng nghệ thuật của thơ ca, đòi hỏi sự công phu, tìm tòi – lại bị coi là "tốn thì giờ", vô ích. Câu nói này phản ánh một cái nhìn có phần thực dụng, coi nhẹ giá trị nghệ thuật và sự sáng tạo tinh thần. Nó ngầm thể hiện sự khó chịu hoặc không thấu hiểu của một bộ phận công chúng đối với công việc của nhà thơ.
Câu 3: "Nảy nay chúng gọi là thơ mới"
Một sự thay đổi đáng chú ý so với những dị bản có thể tồn tại trước đó (nếu có từ "ta"). Từ "chúng" ("Nảy nay chúng gọi là thơ mới") tạo ra một khoảng cách rõ rệt. Người phát ngôn dường như không đứng trong hàng ngũ những người làm "Thơ Mới" hay cổ vũ cho nó. Thay vào đó, đây là một lời thuật lại có phần khách quan, hoặc thậm chí là quan sát từ một vị thế trung lập, nếu không muốn nói là có chút giữ kẽ. "Thơ Mới" là cái tên mà "chúng" – một nhóm người nào đó trong xã hội đương thời – định danh và theo đuổi.
Câu 4: "Các cụ xửa xưa phán lặc cờ"
Đây là đỉnh điểm của sự đối lập. "Các cụ xửa xưa" – đại diện cho thế hệ đi trước, những người gắn bó với giá trị truyền thống và quy phạm của thơ cũ – đã có một nhận xét gay gắt: "phán lặc cờ". Cụm từ dân gian này mang ý nghĩa chê bai thậm tệ, coi là nhảm nhí, không ra gì, không có giá trị. Từ "phán" còn thể hiện thái độ của người bề trên, người có quyền đưa ra nhận định cuối cùng. Sự đối lập giữa "chúng gọi là thơ mới" và "các cụ phán lặc cờ" đã vẽ nên một bức tranh sống động về xung đột thế hệ và quan điểm thẩm mỹ.
3. Những Tầng Nghĩa Sâu Sắc Và Giá Trị Nghệ Thuật Của "Thơ Mới"
Bài thơ tứ tuyệt "Thơ Mới" của Đá Văn Bèo tuy ngắn gọn nhưng hàm chứa nhiều ý nghĩa sâu sắc:
- Sự Xung Đột Thế Hệ Và Quan Điểm Thẩm Mỹ: Đây là chủ đề nổi bật nhất. Bài thơ phản ánh chân thực cuộc "đụng độ" giữa cái cũ và cái mới, giữa những chuẩn mực đã định hình của thơ Đường luật và sự phá cách táo bạo của Thơ Mới.
- Nghệ Thuật Trào Phúng Tinh Tế: Việc sử dụng thể thơ Đường luật trang trọng để nói về Thơ Mới và những lời bình phẩm dân dã ("lặc cờ") tạo nên một giọng điệu trào phúng nhẹ nhàng mà thâm thúy. Tác giả không trực tiếp đứng về phe nào mà như một người quan sát, ghi lại bức tranh đa chiều của dư luận.
- Tính Khái Quát Cao: Vượt ra ngoài câu chuyện cụ thể của phong trào Thơ Mới ở Việt Nam, bài thơ chạm đến một quy luật phổ quát trong nghệ thuật và đời sống: bất kỳ sự đổi mới nào cũng thường vấp phải sự hoài nghi, thậm chí là phản đối từ những người quen với cái cũ.
- Lời Nhắc Nhở Về Sự Cởi Mở: Bài thơ cũng có thể được xem như một lời nhắc nhở nhẹ nhàng về tầm quan trọng của việc có một thái độ cởi mở, sẵn sàng tiếp nhận và đánh giá cái mới một cách công tâm, thay vì vội vàng phán xét.
Lời Kết
"Thơ Mới" của Đá Văn Bèo là một viên ngọc nhỏ trong kho tàng thơ Đường luật Việt Nam hiện đại. Bằng hình thức cổ điển, tác giả đã khắc họa một cách tài tình những tranh luận, những góc nhìn đa chiều xoay quanh một trong những cuộc cách mạng thơ ca lớn nhất lịch sử văn học nước nhà. Sự kết hợp độc đáo giữa hình thức và nội dung, giữa giọng điệu nghiêm cẩn của Đường thi và cái nhìn hóm hỉnh về thời cuộc đã tạo nên sức hấp dẫn riêng cho tác phẩm.
Bài thơ không chỉ dành cho những người yêu thơ Đường, hay những nhà nghiên cứu văn học, mà còn cho bất kỳ ai quan tâm đến sự vận động của văn hóa và những đối thoại không ngừng giữa truyền thống và hiện đại.
Bạn nghĩ sao về bài thơ "Thơ Mới" của Đá Văn Bèo? Góc nhìn của bạn về sự đối đầu giữa cũ và mới trong nghệ thuật là gì? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé!
