Dứt gió nồm đông thổi ướt thềm
Tạm biệt nàng Bân mùa giá lạnh
Chia tay than củi đệm chăn len...
Bút danh: Dương Hồng
Liên hệ: duonghong41@gmail.com
Thiên nhiên luôn là nguồn cảm hứng vô tận của thi ca, và sự chuyển mùa từ đông sang hạ là một khoảnh khắc đặc biệt – khoảnh khắc giao thoa giữa cái lạnh lẽo, tĩnh lặng với sự ấm áp, rực rỡ. Bài thơ "Lập Hạ" đã khắc họa tinh tế khoảnh khắc ấy bằng ngôn từ giản dị mà giàu sức gợi. Qua bốn câu thơ thất ngôn tứ tuyệt, tác giả không chỉ vẽ nên bức tranh thiên nhiên sống động mà còn gửi gắm triết lý sâu sắc về sự tuần hoàn của đất trời và lòng người.
1. Bức tranh thiên nhiên chuyển mùa sinh động
Bài thơ mở ra bằng hình ảnh thiên nhiên đang trong trạng thái "giao tranh" giữa hai mùa:
Cơn mưa hạ vừa tạnh để lộ "nắng bừng lên", tạo nên sự tương phản mạnh mẽ giữa màn nước mát lành và ánh nắng chói chang. Động từ "bừng" diễn tả sự bùng nổ đột ngột của nắng hè, như một bản lề khép lại mùa cũ, mở ra mùa mới.
Gió nồm đông (gió lạnh mùa đông) đã "dứt", nhưng vẫn để lại hơi ẩm "thổi ướt thềm". Đây là chi tiết tả thực đắt giá: dù mùa đông đã qua, dấu vết của nó vẫn in hằn trên từng phiến đá, ngọn cỏ.
→ Bằng nghệ thuật đối lập (mưa – nắng, gió – hơi ẩm), tác giả đã dựng lên khung cảnh giao mùa sống động, vừa dữ dội vừa đầy thi vị.
2. Hình tượng "nàng Bân" và sự lưu luyến với mùa cũ
Nếu hai câu đầu tả cảnh, hai câu sau lại chất chứa tâm tư. Tác giả đã nhân hóa mùa đông thành "nàng Bân" – một hình tượng lấy cảm hứng từ truyền thuyết dân gian về nàng tiên dệt sương, kéo giá lạnh cho mùa đông:
"Tạm biệt nàng Bân" là lời giã từ đầy trân trọng dành cho mùa đông. Cách gọi "nàng" khiến mùa đông trở nên gần gũi như một người bạn tri kỷ, làm cuộc chia ly thêm quyến luyến.
"Chia tay than củi đệm chăn len..." – những vật dụng gắn bó với mùa đông trở thành biểu tượng của ký ức. Dấu ba chấm cuối câu như một nốt lặng đầy tâm trạng: vừa tiếc nuối, vừa ngập ngừng, vừa mong chờ.
→ Qua hình tượng này, tác giả đã biến sự chuyển mùa thành một cuộc tiễn đưa đầy xúc động, nơi con người không chỉ đối diện với thiên nhiên mà còn đối diện với chính những kỷ niệm của mình.
3. Triết lý về sự tuần hoàn và lòng người
Quy luật tất yếu của tự nhiên: Bài thơ khẳng định sự vận động không ngừng của đất trời: mùa đông dẫu lạnh giá cũng phải nhường chỗ cho mùa hạ rực rỡ. Điều này gợi nhắc đến triết lý "thuận thiên giả tồn" (thuận theo trời thì còn) của người xưa.
Thái độ của con người: Tác giả không chỉ miêu tả cảnh vật mà còn phản ánh tâm thế đón nhận sự thay đổi. Con người dẫu lưu luyến quá khứ ("than củi, đệm chăn len") vẫn phải biết buông bỏ để hướng về phía trước ("nắng bừng lên").
→ Bài thơ là lời nhắc nhở về sự cân bằng giữa lưu giữ và buông bỏ – bài học muôn đời của nhân sinh.
KẾT BÀI
"Lập Hạ" là một bài thơ ngắn nhưng chứa đựng chiều sâu cảm xúc và triết lý. Bằng cách sử dụng hình ảnh thiên nhiên sinh động, kết hợp với thủ pháp nhân hóa và điển tích, tác giả đã biến khoảnh khắc giao mùa thành một bản giao hưởng của lòng người – nơi tiếc nuối và hy vọng đan xen. Bài thơ không chỉ tái hiện vẻ đẹp của đất trời mà còn gợi mở cho người đọc những suy ngẫm về cách ứng xử với quy luật cuộc đời: Hãy trân trọng quá khứ, nhưng đừng để nó trở thành gánh nặng trên hành trình đi tới tương lai. Như nắng hạ "bừng lên" sau mưa, con người cũng cần can đảm đón nhận sự thay đổi để tiếp tục sinh sôi.
