Nghỉ lễ năm nay chỉ ở nhà
Làm vườn ngắm cảnh chẳng đi xa
Nương xoài rặng nhãn bồi tâm trẻ
Gốc bưởi cây na dưỡng tuổi già
Múa hát cùng con tươi khúc nhạc
Vui đùa với cháu đẹp lời ca
Năm ngày thoáng đã trôi nhanh thật
Tĩnh tại tâm an cũng thích mà
👤 Bút danh: Phạm Thị Thanh
📧 Email: trantien1961@gmail.com
Bài thơ "Tĩnh tại" của Phạm Thị Thanh là một bức tranh thi ca về đời sống an nhiên, nơi tác giả tìm thấy sự bình yên trong không gian gia đình và thiên nhiên. Qua thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, tác giả khéo léo kết hợp ngôn ngữ giản dị với triết lý sâu sắc về hạnh phúc đời thường, phản ánh tư tưởng "tĩnh tại giữa động" – một chủ đề xuyên suốt trong văn học truyền thống và hiện đại.
2. Phân tích nội dung và nghệ thuật
a. Không gian tĩnh tại: Sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên
Hai câu đề: Mở đầu bằng sự lựa chọn "nghỉ lễ ở nhà" thay vì du lịch xa, tác giả đề cao giá trị của sự tĩnh lặng. Cụm từ "làm vườn ngắm cảnh" gợi lối sống gần gũi tự nhiên, phảng phất tinh thần "an bần lạc đạo" của Nho gia và triết lý "vô vi" trong Đạo gia.
Hai câu thực: Thiên nhiên trở thành nguồn nuôi dưỡng tâm hồn qua hình ảnh "nương xoài rặng nhãn", "gốc bưởi cây na". Phép đối "bồi tâm trẻ" – "dưỡng tuổi già" cho thấy sự giao thoa giữa tuổi trẻ (sinh lực) và tuổi già (trầm tĩnh), khẳng định thiên nhiên như một dòng chữa lành.
b. Thời gian hạnh phúc: Gia đình như viên ngọc quý
Hai câu luận: Nhịp thơ rộn ràng qua các động từ "múa hát", "vui đùa" phản ánh niềm vui đơn sơ nhưng trọn vẹn. Hình ảnh con cháu tượng trưng cho sự kế thừa và tiếp nối, đồng thời là minh chứng cho hạnh phúc viên mãn ở hiện tại.
Nghệ thuật đối: "tươi khúc nhạc" – "đẹp lời ca" không chỉ cân xứng về ngôn từ mà còn thể hiện sự hòa điệu giữa âm thanh và cảm xúc.
c. Triết lý nhân sinh: Tĩnh tại giữa dòng chảy thời gian
Hai câu kết: "Năm ngày thoáng đã trôi nhanh thật" là sự thức tỉnh về tính phù du của thời gian, nhưng câu kết "Tĩnh tại tâm an cũng thích mà" lại khẳng định giá trị bền vững của nội tâm. Chữ "tĩnh tại" (靜在) được lặp lại như điểm nhấn, gợi liên tưởng đến tư tưởng Thiền tông: an trú trong hiện tại.
3. Giá trị văn học và liên hệ lý thuyết
Văn học truyền thống và hiện đại: Bài thơ kế thừa thi pháp Đường thi (tả cảnh ngụ tình) nhưng mang hơi thở đương đại khi đề cập đến kỳ nghỉ lễ – một khái niệm hiện đại.
Triết lý phương Đông: Tác giả tiếp cận hạnh phúc như một trạng thái tự thân (phù hợp với quan niệm "tri túc tiện túc" – biết đủ là đủ), tương phản với xã hội tiêu thụ đề cao sự bận rộn.
Thi pháp: Sử dụng ngôn ngữ bình dị nhưng hàm súc, kết hợp hình ảnh đời thường (xoài, nhãn, bưởi, na) để chuyển tải tầng nghĩa sâu xa.
4. Kết luận
"Tĩnh tại" không chỉ là bài thơ về kỳ nghỉ lễ, mà là một tuyên ngôn sống: hạnh phúc không nằm ở những chuyến đi xa, mà ở khả năng lắng nghe và trân trọng những khoảnh khắc bình dị. Qua đó, Phạm Thị Thanh gửi gắm thông điệp về sự cân bằng giữa ngoại cảnh và nội tâm – một chủ đề có giá trị vượt thời gian trong nghiên cứu nhân văn.
